Engineering Seismology: Mikrotremor Nedir, Ne İşe Yarar? Geopsy Yazılımıyla Adım Adım Analiz Rehberi

Depremlere karşı yapılarımız ne kadar güvenli? Bu sorunun yanıtı, zeminin özelliklerini iyi tanımaktan geçiyor. İşte bu noktada devreye "mikrotremor analizi" giriyor. Bu yazımızda, bu analizin ne olduğunu, neden önemli olduğunu ve Geopsy adlı ücretsiz bir yazılımla nasıl yapıldığını basit bir dille anlatıyoruz. Bu içerik, deneyimli jeofizik mühendisi Cansu Eroğlu’nun saha tecrübelerine ve bilimsel kaynaklara dayanmaktadır.

Mikrotremor Nedir?

Mikrotremor, depremler dışında, rüzgar, trafik, deniz dalgaları gibi çevresel faktörlerin yol açtığı doğal ve sürekli zemin titreşimleridir. Bu titreşimler ölçülerek, zeminin nasıl davrandığı (esnek mi, sert mi) anlaşılabilir.

Bu titreşimler üzerinden yapılan analizler sayesinde:

Zeminin baskın titreşim frekansı (ne sıklıkla titrediği),
Hangi türde yapılar için uygun olduğu,
Deprem sırasında nasıl davranacağı gibi bilgiler elde edilir.

Geopsy Yazılımı Nedir?

Geopsy, mikrotremor verilerini analiz etmek için kullanılan açık kaynaklı (ücretsiz) bir yazılımdır. Özellikle H/V oranı (yatay/düşey titreşim oranı) hesaplamasında oldukça etkilidir. Bu oran, zeminin depremde ne kadar büyüyeceğini tahmin etmeye yardımcı olur.

Geopsy ile Mikrotremor Analizi Nasıl Yapılır?

Aşağıdaki adımlar, Cansu Eroğlu’nun saha uygulamalarına ve uluslararası kaynaklara göre sadeleştirilmiştir:

1. Veri Toplama

En az 15 dakika, mümkünse 30-40 dakika kayıt yapılmalı.
Gürültü kaynaklarından uzak durun: Örneğin sabah erken saatlerde veya gece kayıt alın.
Cihaz düzgün yerleştirilmeli, özellikle düşey eksene dikkat edilmeli.

📝 Cansu’nun önerisi: Ölçüm öncesi çevre kontrol edilmeli. Örneğin, su borusuna yakın konulan bir sensör, gereksiz titreşim kaydeder.

2. Veriyi Geopsy’ye Aktarma

Veriler genellikle SAC veya miniSEED formatında olmalı.
Verinin üç ekseni de düzgün yerleştirilmiş mi, kontrol edin.
Aykırı değerler varsa (ani sıçramalar gibi), yazılımda filtrelenmeli.

3. Ön İşlem

0.2 – 20 Hz arası bandpass filtre uygulanmalı.
Verinin uç noktalarına tapering (kenar yumuşatma) yapılmalı.
Eksende kayma varsa, yazılım içinden düzeltme yapılabilir.

4. Veri Pencerelere Ayrılır

Kayıt, örneğin 27 parçaya bölünür.
Gürültülü pencereler manuel olarak çıkarılır. Her şeye yazılım karar vermesin!

📝 Cansu’nun deneyimi: Gürültülü pencereleri çıkararak 2-8 Hz aralığında daha sağlıklı sonuçlar elde ettiğini söylüyor.

5. H/V Spektral Analizi

Yatay/düşey titreşim oranı hesaplanır.
Bu oran sayesinde zeminin baskın titreşim frekansı ve periyodu belirlenir.

📌 Örnek: Bir bölgede 3.54 Hz frekans bulunduysa, bu zemin “C sınıfı” yani sağlam sayılır.

6. Sonuçların Yorumu

Bulunan değerler, zemin sınıflandırma tablolarıyla karşılaştırılır.
Örneğin: 0.1-0.3 saniye periyot → Sağlam zemin
0.5 saniye üzeri → Yumuşak zemin

📌 Unutmayın: Geopsy bazen otomatik olarak hatalı pik seçebilir. Mühendislik bilgisiyle yorum yapmak şart!

Cansu Eroğlu’ndan İpuçları

45 dakikalık kayıt, standart hatayı azaltır.
Aynı cihazla sürekli ölçüm, hata payını düşürür.
YouTube videoları ve Geopsy dokümantasyonu, öğrenme sürecinde faydalı.

Neden Sadece Yazılım Yetmez?

Yazılım size veriyi sunar, doğru yorumu siz yaparsınız.

Cansu Eroğlu, bir ölçümde Geopsy’nin 1.6 Hz'lik bir pik gösterdiğini, ama asıl doğru sonucun 2-8 Hz aralığında olduğunu belirtiyor. İşte bu yüzden deneyim, bilgi ve gözlem çok önemlidir.

Sonuç: Kendi Analizinizi Yapmaya Hazır mısınız?

Mikrotremor analizi sayesinde, yaşadığınız bölgedeki zemin hakkında ciddi bilgiler edinebilir ve yapıların deprem güvenliği konusunda daha bilinçli adımlar atabilirsiniz. Geopsy gibi ücretsiz araçlar, bu süreci hem teknik hem erişilebilir hale getiriyor.

Şimdi siz de Geopsy’yi indirip denemeye başlayın! Ölçüm yaptınız mı? Sonuçlarınızı, sorularınızı veya yorumlarınızı aşağıya yazın – birlikte değerlendirelim.

📚 Kaynakça

Ansal, A. (2004). Zemin sınıflandırması ve sismik tasarım kriterleri. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Bildiriler Kitabı.

Bonnefoy-Claudet, S., Cornou, C., Bard, P.-Y., Cotton, F., Moczo, P., Kristek, J., & Fäh, D. (2006). H/V ratio: A tool for site effects evaluation. Results from 1-D noise simulations. Geophysical Journal International, 167(2), 827–837. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2006.03154.x

🔗 https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2006.03154.x

Nakamura, Y. (1989). A method for dynamic characteristics estimation of subsurface using microtremor on the ground surface. Quarterly Report of Railway Technical Research Institute, 30(1), 25–33.

Wathelet, M., Guillier, B., Roux, P., & Ohrnberger, M. (2020). Geopsy: An open-source software for ambient vibration processing. Seismological Research Letters, 91(3), 1458–1469. https://doi.org/10.1785/0220190364

🔗 https://doi.org/10.1785/0220190364